Hồi ấy, những mùa trăng sáng là những ngày hội của đám nhỏ (nhà mình và hàng xóm). Sau khi ăn chén chè cúng Phật và ông bà ngày rằm, đám nhỏ chạy nhảy hò hét, ca hát…, bày nhiều trò, đến trước khi đi ngủ còn được thưởng thức tập hai (thêm một chén chè nữa). Ăn xong ai về nhà nấy, lau mặt chân tay cho sạch và giấc ngủ bé xinh lại về. Trong đêm, những tiếng mớ không thể không có…, thỉnh thoảng thêm tiếng cười khúc khích trong mơ…

Mẹ nâng bước từng đứa con lên cao và đi về phía mặt trời - Ảnh minh họa

Bây giờ ba đã về trời, chỉ còn một mình mẹ ngồi nhìn đàn con tóc cũng đã bạc tất bật qua lại. Cúng rằm, nhà ai ở nhà ấy. Hạ chè, trái cây dâng mẹ và đàn cháu ăn trong bình an không tiếng cười đùa rúc rích như xưa. 

Ba mẹ ơi, ngày xưa, khi con còn nằm gọn trong bụng mẹ, mẹ đã khởi yêu con từ ngày ấy. Mẹ đi chầm chậm qua cánh đồng xanh muốt hương lúa thơm ngạt ngào, mẹ bước qua cầu nước trong xanh. Mẹ ngồi nhìn mây trời lãng đãng bay trong ráng chiều chờ ba về ăn cơm. Mẹ muốn con hưởng chút trong lành của đất trời vốn dành cho con người, cho ai biết hưởng. Ba đi làm, bảy giờ mẹ xách giỏ đi chợ, và mẹ cũng nhân tiện hưởng chút vitamin D trong ánh nắng hồng ban sáng. 

Khi con trong bụng lớn hơn một chút, con đội vạt áo mẹ và những lời khen, chúc tụng của hàng xóm khiến mẹ ngượng đỏ mặt. Mặt mẹ đỏ, xinh lắm mẹ à. Cô bạn thân của mẹ dùng bàn tay xoa bụng mẹ để lấy chút phước. 

Hàng xóm ngày ấy thân thương lắm. Có tô canh thịt đem qua biếu mẹ để con bé ấy mau lớn. Có đĩa đồ xào ngon đem bồi dưỡng cho con nhỏ. Mẹ vui vẻ nhận và ăn ngon lành. Kỳ sau, khi các cô bác ấy mang bầu mẹ sẽ san sẻ lại. 

Chưa nơi nào chan chứa tình thương như xóm mình ngày xưa… Cả một xã hội nho nhỏ thương yêu mà con chưa biết mặt. Buổi tối ngày ấy ba mẹ lên chùa lạy Phật để con xinh, thông minh và dễ nuôi. Mẹ ăn trứng ngỗng cho mắt con to và thông minh như con ngỗng… Mẹ uống nước dừa cho da con trắng, mẹ ăn mía cho thai sạch… Ai mách gì mẹ làm nấy, mong cho con tốt nhất trong thiên hạ. Mẹ quen tay, lúc nào cũng vòng tay ôm bụng. Tình mẹ cho con ngọt ngào quá mẹ ơi. 

Ngày con chào đời, mẹ đau thắt từng cơn khoảng hơn mười tiếng. Có ai chịu đau như thế, chỉ có các bà mẹ mà thôi. Rách da, xẻ thịt cho con chào đời. Nghe tiếng khóc, mẹ ngóc đầu lên nhìn con cái nhìn đầu tiên. Mẹ ôm con vào lòng như những bà mẹ khác (kể cả các loài động vật trên trái đất này cũng vậy). Mẹ có con và con có mẹ từ đấy. 

Tiếng khóc trẻ thơ ồn ã trong nhà. Đói chưa kịp cho bú: khóc. Sữa xuống nhiều quá trào qua khóe miệng nuốt không kịp: khóc. Tã ướt: khóc. Biết lật tức bụng quá: khóc. Khi đòi chiếc nón cho vào miệng nhai: khóc. Trăm điều con chỉ biết khóc. Con khóc, mẹ biết ngay con muốn gì. Khi con biết ăn dặm, ba mẹ bỗng bối rối. Muỗng bột loãng mẹ đút vào miệng con bé nhỏ. Con rùng mình khi lần đầu tiên biết vị mặn trong đời. Sau đó là những muỗng ngon lành… 

Và con lớn lên từ cái nho nhỏ, ngộ nghĩnh mà ba mẹ lần đầu tiên được biết qua con trẻ… Ba cũng ăn tiêu dè sẻn dành cho con những gì con thiếu. Khi lẫm chẫm bước đi, con biết ngóng trông ba về nhà sau giờ tan sở. Ba không còn café, không ghé thăm chỗ này chỗ nọ. Ba chỉ một mạch về nhà rồi ôm con vào lòng. Con đứng trong lòng tay ba, lúc lấy nón xuống chơi, lúc cắn mũi ba, lúc véo tai ba mà ba cứ ngồi cười cho con đùa vui vẻ. Có lúc con tè đầy người ba… Mẹ vội chạy lại giúp ba đứng dậy thay đồ. Cảnh gia đình thương con sao mà yên ấm đến thế.

Hai năm sau, cu bé ra đời. Và cứ như thế ba năm hai đứa. Đứa này vừa chập chững biết đi là vạt áo mẹ lại lùm lùm. Các em tôi ra đời như thế. Tổng kết lại, chúng tôi có bảy anh chị em. Lần nào có bầu, mẹ lại yêu em bé hơn và chiều chuộng bé như lần đầu mẹ cấn thai. 

Cuộc sống khó khăn, ba mẹ phải nhịn ăn, nhịn mặc để lo cho con đầy đủ. Quần áo không nhiều, những khi sứt chỉ hay lỡ rách, mẹ bớt ngủ trưa cặm cụi vá cho con. Con chê đồ vá không mặc ra đường. Một lần vô tình con mặc chiếc áo vá lưng do nằm cạ xuống chiếu, mẹ bạn khen miếng vá khéo quá chừng. Bác chưa thấy ai vá đẹp như vậy. Con đỏ mặt vì nó ở sau lưng nên không biết giấu đi đâu. Con về trách mẹ bắt con mặc áo vá. Mẹ quay mặt đi chỗ khác. Con không nhìn mẹ mà giậm chân đi lên nhà. Bây giờ, đôi khi ngồi lựa những chiếc áo quần mang đi từ thiện, nước mắt con lại lưng tròng. 

Đó là cái mặc. Còn ăn thì sao chứ. Mẹ nấu lon nếp với đậu đen sáng mỗi đứa đi học mang một phần. Có khi cơm rang, có khi củ khoai luộc… Con cất khe cặp và đến trưa ngồi ăn sau hè, có khi cho các em. Các em chê. Tưởng gì ngon lắm, hóa ra chỉ là củ khoai. Ngon chị ăn đi. Thế là con ăn củ khoai và bớt đi chút cơm. Những bữa cơm xoàng xĩnh qua đi trong ngày khó khăn. Rau xào, rau luộc, rau nấu canh… rau bảy món, chút nước chan cơm. Thế mà ngon lắm. 

Rồi các con chân nhỏ, chân dài đều lớn lên và bước đến trường đi học. Mẹ lo lắm. Mẹ xoay xở đầu này, bắt đầu kia, ai mách gì mẹ làm nấy, miễn các con ăn no đủ, có sức đi học. Sáng chiều bảy chị em áo trắng tinh khôi, cặp sách ôm đầy tay, gót đỏ chân son bước đến trường. Ai cũng khen con ai xinh đẹp giỏi giang. Rồi từng đứa tốt nghiệp và đi làm… 

Con đi làm trong thời bao cấp, mẹ dặn nhớ lấy phần thịt phân phối bằng mỡ để lâu ăn dần. Nhìn mẹ lọc mỡ ra rán, và chút thịt nạc đem bằm chiên trứng. Con quay mặt đi chan chút nước mắm nhìn các em xúm xít khen ngon. Sức nhỏ, lực yếu, con không làm gì hơn nữa mẹ ạ. Cả tháng lương con không đủ mua cây son, biết làm sao bây giờ. Muốn giúp mẹ con không thể. Rồi ngày tháng qua, các con bước từng bước dài trên con đường đời đầy chông gai.

Các con lúc rớt, lúc đậu, theo bước chân chị rồi các em tốt nghiệp. Ai có phận nấy. Rồi phước ai nấy hưởng. Các con ngày một lớn, lúc cưới, lúc gả, lúc cháu đầy tháng, lúc cháu thôi nôi… khi nào mẹ cũng chu toàn mọi việc. Có tiền cỗ bàn to, ít tiền cỗ bàn nhỏ… Mọi chuyện không ai phàn nàn. Ai cũng khen mẹ sao khéo quá. 

Con cái lần lượt ra riêng. Căn nhà chỉ còn hai người già. Ba đi vào bệnh quên của người già. Ba không nhận ra ai cả, kể cả con cái, nhưng lúc nào ba cũng nhận ra mẹ. Lúc đôi mắt ngơ ngác ba nhìn mẹ một cách bình an. Từng muỗng cháo, từng gắp bún mẹ chăm ba. Rồi một ngày ba ra đi để mẹ một mình nhìn đàn con. Các con đón mẹ về ở chung.  

Bây giờ các con mẹ lần lượt có chút danh phận, đi lên bằng đôi chân chính trực. Các con mẹ cũng lần lượt về hưu. Về hưu, các con có nhiều thời gian gần gũi, đi lại với mẹ nhiều hơn. Khi là tấm bánh, khi chiếc áo, cái quần. Quà nào của các con mẹ cũng nhận. Mẹ cười. 

Tạp bút Kim Dung